Historyk

Bronisław Geremek uzyskał tytuł magistra na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 1955 roku na podstawie pracy „Ze studiów nad stosunkami gospodarczymi między miastem a wsią w Prusach Krzyżackich w pierwszej połowie XV w.” i rozpoczął studia doktoranckie współtworząc grupę historyków skupionych wokół prof. Mariana Małowista. W 1956 roku został stypendystą VI Sekcji École Pratique des Hautes Études w Paryżu. Znalazł się w kręgu historyków tworzących historyczną szkołę naukową „Annales”, jego mistrzami stali się czołowi historycy francuscy Fernand Braudel i Maurice Lombard. Szkoła „Annales” tworzyła nową metodę badawczą – koncentrując uwagę na zjawiskach ekonomicznych i społecznych, warunkach życia zwykłych ludzi, opisywała zmiany w kategoriach długiego trwania, kształtowania się cywilizacji, kultury współżycia, wymiany ekonomicznej.

W 1962 roku opublikowana została jego praca doktorska „Najemna siła robocza w rzemiośle Paryża XIII–XV w. Studium o średniowiecznym rynku siły roboczej”. Ukazała się ona następnie we Francji (1968 i 1982 r.) i we Włoszech (1975 r.). Od 1962 do 1965 r. Bronisław Geremek ponownie pracował we Francji kierując Ośrodkiem Kultury Polskiej na Sorbonie.

Największą sławę przyniosły mu studia nad nędzą i marginesem społecznym, zapoczątkowane w latach 60. w kręgu historyków skupionych wokół Michela Mollata. W tym okresie był również autorem szeregu artykułów o wybitnych badaczach francuskich: Marcu Blochu, Lucienie Febvrze, Fernandzie Braudelu, Jacquesie Le Goffie, oraz pierwszego polskiego wydania zbioru artykułów Braudela („Historia i trwanie” w 1971 r.). W 1962 roku, na łamach „Przeglądu Historycznego” opublikował pionierski artykuł „Umysłowość i psychologia zbiorowa w historii”.

Od powrotu z Paryża pod koniec lat 60. należał do aktywnych członków Polskiego Towarzystwa Historycznego pełniąc między innymi funkcję sekretarza generalnego Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich Toruniu w 1974 roku.

Uzyskana przez niego w 1970 roku habilitacja była poświęcona grupom marginesu społecznego w średniowiecznym Paryżu. Habilitacja została wydana w 1976 w Paryżu w formie książkowej „Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu: XIV-XV wiek”. Książka uzyskała ogromny rozgłos we Francji, w uznaniu za nią Akademia Francuska przyznała Bronisławowi Geremkowi Nagrodę Marie-Eugène Simon-Henri-Martin w 1977 roku.

W latach 70. Bronisław Geremek napisał książki: „Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia” i „Świat „opery żebraczej. Obraz włóczęgów i nędzarzy w literaturze europejskiej XV–XVII wieku”, które ukazały się za granica ze względu na nałożony na niego w kraju zapis cenzorski. Obydwie książki ukazały się w Polsce dopiero w 1989 roku. W 1978 r. przebywał na rocznym stypendium w Woodrow Wilson International Center.

Profesor B. Geremek wniósł ogromny wkład do światowej historiografii średniowiecza. Był jednym z najwcześniej wydawanych i cytowanych polskich autorów w wielojęzycznej literaturze historiograficznej. Bibliografia jego prac obejmuje ponad 300 pozycji, w tym 10 książek, które zostały przetłumaczone na 10 języków, w tym na francuski, angielski, niemiecki i włoski. Był mistrzem w łączeniu dziejów Polski z historią Europy i losów Europy z losami Polski („The Common Roots of Europe”, Cambridge 1996).

Badania naukowe prof. B. Geremka obejmowały takie obszary jak: relacje między wsią i miastem w Prusach krzyżackich, dzieje średniowiecznej kultury polskiej, dzieje „ludzi marginesu” we Francji, obraz Paryża w czasach François Villona. Badał dzieje największego miasta średniowiecznej Europy, Paryża. Bliskie były mu także problemy Rzeszy niemieckiej, Rzymu, Wenecji, Aragonii, Kastylii, Anglii. W badaniach docierał do Nowogrodu Wielkiego jako miejsca kontaktów wyznań katolickiego i prawosławnego.

Bronisław Geremek był również autorem publikacji poświęconych historii kultury średniowiecznej Polski. Był współautorem pierwszego jej tomu (wyd. 1985), a od 1976 r. przez następne 10 lat kierował stworzonym przez siebie w Instytucie Historii PAN Zespołem Dziejów Kultury Późnośredniowiecznej, którego zadaniem było przygotowanie tomu drugiego (XIV–XV w.). Dzieło ukazało się z przyczyn politycznych wiele lat później (Kultura Polski średniowiecznej: XIV–XV w., 1997). Bronisław Geremek był autorem następujących części tego dzieła: Poziomy kultury: przekaz ustny i kultura literacka, Człowiek i zabawa: kultura ludyczna, Życie publiczne i kultura polityczna, Poczucie przestrzeni i świadomość geograficzna, Modernizacja kultury.

W 1985 roku został usunięty z pracy w Polskiej Akademii Nauk z przyczyn politycznych. Podjął wówczas pracę w jezuickiej Bibliotece Pisarzy. Do Instytutu powrócił w 1989 roku. Został wówczas mianowany Profesorem Nadzwyczajnym, a w 1995 roku Profesorem Zwyczajnym w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Międzynarodowe uznanie dla dorobku akademickiego Bronisława Geremka znalazło wyraz w objęciu przez niego Katedry Międzynarodowej College de France w roku akademickim 1992/1993. Jedynym Polakiem, który wcześniej kierował katedrą College de France był Adam Mickiewicz. W 2002 roku prof. Bronisław Geremek objął Katedrę Cywilizacji Europejskiej w Kolegium Europejskim w Natolinie koncentrującą się nad studiami nad historią i kulturową tożsamością Europy.

Naukowa spuścizna B. Geremka układa się w dwa zasadnicze cykle opracowań. Pierwszy z nich obejmuje książki: „Najemna siła robocza w rzemiośle Paryża XIII-XIV wieku” (1962), „Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu: XIV -XV wiek” (1971) oraz „Życie codzienne w Paryżu Franciszka Villona” (1972). Drugi cykl rozpoczyna napisana dla paryskiej serii „Archives” książka „Inutiles au Monde. Vagabonds et marginaux en Europę aux XIVe-XVIe siècle” (1980) i zawiera również późniejsze prace: „Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia” (1989, wyd. włoskie 1986) oraz „Świat „opery żebraczej”. Obraz włóczęgów i nędzarzy w literaturach europejskich XV-XVII wieku” (1989, wyd. włoskie 1988). Po jego redakcją powstały również dwie prace zbiorowe: „Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza” (1978) oraz „Kultura polski średniowiecznej XIV-XV wieku” (1997). W 1995 roku ukazała się jego wspólna książka z francuskim historykiem Georgesem Duby „Wspólne pasje”.

Za swoja działalność naukowa został wyróżniony ponad dwudziestoma doktoratami honorowymi na całym świecie, w tym uniwersytetów: François Rabelais w Tours (1982), w Utrechcie (1986), Columbia (1989), w Bolonii (1989), Oberlin College (1990), Sorbonie (1991), Université libre de Bruxelles (1995), Leicester (1992), Brown University (1994), Uniwersytetu Turyńskiego (1997), Uniwersytetu Sofijskiego (1998), Uniwersytet Brandeis w Waltham (1999), Uniwersytetu Quebec w Monrealu (2000), Uniwersytetu Marca Blocha w Strasburgu (Université de Strasbourg II, 2000), Wolnego Uniwersytetu w Belinie (2000), Uniwersytetu Waseda (2000), Uniwersytetu w Padwie (2001), Węgierskiej Akademii Nauk (2001), Uniwersytetu New South Wales w Sydney (2003), Uniwersytet Babes-Bolyai w Cluj (2003), Uniwersytetu Lumière-Lyon-II (2005), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2005), Uniwersytetu Viadrina (2006).

Otrzymał również nagrody: Nagrodę Marie-Eugène Simon-Henri-Martin Akademii Francuskiej (1977), nowojorskiej Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (1986), Nagrodę Louis Weiss (1989), Nagrodę Gottfrieda van Herdera (1990), Złoty Medal im. Frantiska Palacky Czechosłowackiej Akademii Nauk (1991), Międzynarodową Nagrodę Société européenne de culture (1992), Golden Plate Award of the American Academy of Achievement (1999), Prix de Société Européenne de Culture, The Pierre Lafue Prize (1999), Grand prix de la francophonie Akademii Francuskiej w uznaniu za całokształt dokonań akademickich (2002), Medal Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk (2003), The Jean Rey Prize.

Był członkiem: Polskiego Towarzystwa Historycznego, European Medieval Academy, Academia Europea, L’Académie Universelle des Cultures, Société européenne de culture (wiceprzewodniczący, 2003), International Crisis Group (członek zarządu), Academy of Yuste, polskiego i francuskiego PEN Clubu, Collegium Invisibile, członkiem korespondentem Royal Historical Society, honorowym członkiem Hungarian Academy of Science, członkiem korespondentem Wydziału Historyczno-Filozoficznego Polskiej Akademii Umiejętności.

W materiale wykorzystano:

Encyklopedia Solidarności: Bronisław Geremek
Andrzej Friszke „Bronisława Geremka droga do wolnej Polski”
Halina Manikowska „Bronisław Geremek” 
Magdalena Pasikowska-Schnass „Bronisław Geremek. W poszukiwaniu zjednoczonej Europy” 
Patryk Pleskot „Siła alternatywnej dyplomacji. Polityka zagraniczna „Solidarności” w latach osiemdziesiątych – rola Bronisława Geremka”, [w:] Bronisław Geremek. Ojciec polskiego liberalizmu, Warszawa 2010
Tomasz Wiślicz „Bronisław Geremek. Historyk niemarginalny”, [w:] Bronisław Geremek. Ojciec polskiego liberalizmu, Warszawa 2010