Opozycjonista
Po podpisaniu Porozumień Sierpniowych w Stoczni Gdańskiej 31 sierpnia 1980 roku w gronie doradców „Solidarności”. Fot. Archiwum Andrzeja Friszke / FOTONOVA
Wiceprezydent USA George Bush z Lechem Wałęsą i Bronisławem Geremkiem po spotkaniu w ambasadzie USA w Warszawie we wrześniu 1987 roku. Fot. Archiwum prof. Bronisława Geremka
Lech i Danuta Wałęsowie, François Mitterand, Andriej Sacharow, Jelena Bonner oraz Bronisław Geremek na schodach Pałacu Elizejskiego w Paryżu 10 grudnia 1988 roku z okazji 40 rocznicy uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. fot. Archiwum prof. B. Geremka
Bronisław Geremek i Lech Wałęsa podczas narady działaczy i doradców Solidarności na dwa dni przed rozpoczęciem rozmów Okrągłego Stołu 4 lutego 1989 roku. fot. Czesław Czapliński / FOTONOVA
Bronisław Geremek wśród liderów opozycji demokratycznej podczas obrad Okrągłego Stołu 5 kwietnia 1989 roku. Fot. Krzysztof Miller / Agencja Wyborcza
Bronisław Geremek był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1950 roku. Wystąpił z niej 22 sierpnia 1968 roku, w dzień po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Znalazł się wówczas pod obserwacją Służby Bezpieczeństwa, która założyła mu kwestionariusz ewidencyjny jako prowadzącemu „działalność antysocjalistyczną”. W 1970 r. SB oceniała, że Geremek „wywiera negatywny wpływ na postawę wielu pracowników Instytutu Historii PAN, posiada liczne powiązania z reprezentantami tendencji rewizjonistycznych w innych placówkach naukowych PAN”.
Pod koniec 1975 roku Bronisław Geremek podpisał „List siedmiu” protestując przeciwko poprawkom do konstytucji PRL wprowadzającymi zapisy o przewodniej roli PZPR i przyjaźni ze Związkiem Sowieckim. W listopadzie 1976 r. SB otworzyła przeciwko B. Geremkowi sprawę operacyjnego rozpracowania, której nadano kryptonim „Lis”.
22 stycznia 1978 roku był sygnatariuszem deklaracji założycielskiej Towarzystwa Kursów Naukowych, ich wykładowcą i członkiem Rady Programowej.
22 sierpnia 1980 roku, wraz z Tadeuszem Mazowieckim, dotarł do strajkującej Stoczni Gdańskiej z apelem 64 intelektualistów zawierającym wsparcie dla strajkujących i wezwanie obu stron konfliktu do porozumienia. Apel ten B. Geremek złożył wcześniej – 20 sierpnia – w Biurze Podawczym KC PZPR.
Od momentu przybycia do Stoczni Gdańskiej B. Geremek doradzał Lechowi Wałęsie i „Solidarności” przez dziesięć lat wypełnionych dramatycznymi wydarzeniami prowadzącymi finalnie do wolnej Polski. Po zakończeniu Strajku przewodniczył Komisji Programowej I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność” i był współautorem programu politycznego „Solidarności” zatytułowanego „Samorządna Rzeczpospolita”. W lutym 1981 r. B. Geremek przebywał w Brukseli, gdzie spotkał się z przedstawicielami międzynarodowych central związkowych.
W ostatnich tygodniach poprzedzających wprowadzenie stanu wojennego B. Geremek wraz z T. Mazowieckim prowadzili 13 listopada 1981 r. rozmowy w Brukseli na temat możliwości uruchomienia pomocy żywnościowej dla Polski po załamaniu się w kraju podaży artykułów spożywczych.
Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany 12 grudnia 1981 r. i przebywał w więzieniu w Iławie, a następnie w Ośrodku Odosobnienia w Warszawie-Białołęce, i później w ośrodkach w Jaworzu i Darłówku do 23 grudnia 1982 roku. Po uwolnieniu był przedmiotem stałej inwigilacji. Został ponownie aresztowany 17 maja 1983 roku pod zarzutem organizowania nielegalnych zebrań i był przetrzymywany w więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie do 29 lipca 1983 r.
Przez całe lata 80-te B. Geremek był głównym architektem geopolitycznej strategii środowisk solidarnościowych walnie przyczyniając się do umiędzynarodowienia polskiej walki o wolność. 14 stycznia 1984 r. SB dokonała w mieszkaniu B. Geremka rewizji znajdując teksty polskiego i francuskiego przemówienia Lecha Wałęsy z odręcznymi poprawkami B. Geremka przygotowanego na uroczystość otrzymania Nagrody Nobla. 19 kwietnia 1985 roku, w tydzień po spotkaniu z brytyjskim ministrem spraw zagranicznych Geoffrey’em Howem, został zwolniony z pracy w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk na osobiste polecenie gen. Jaruzelskiego. Z inicjatywy francuskiego historyka Jacques’a Le Goffa grupa paryskich naukowców podpisała wówczas petycję przeciwko usunięciu go z PAN i „wielokrotnemu podawaniu w wątpliwość jego reputacji naukowej”.
W 1985 roku Bronisław Geremek i Tadeusz Mazowiecki przygotowali raport „Polska — 5 lat po Sierpniu”, w którym postulowali powrót do porozumień sierpniowych i dialogu na rzecz naprawy i przebudowy kraju. Latem 1986 roku Bronisław Geremek został ponownie zatrzymany i był przez 20 dni codziennie poddawany wielogodzinnym przesłuchaniom. W kwietniu 1987 r. rzecznik rządu PRL Jerzy Urban oskarżył go na konferencji prasowej o współpracę z wywiadem amerykańskim.
W 1989 roku B. Geremek był głównym strategiem „Solidarności” i wykonawcą negocjacji dotyczących zmian ustroju politycznego podczas rozmów Okrągłego Stołu.
W materiale wykorzystano:
Encyklopedia Solidarności: Bronisław Geremek
Andrzej Friszke „Bronisława Geremka droga do wolnej Polski”
Halina Manikowska „Bronisław Geremek”
Magdalena Pasikowska-Schnass „Bronisław Geremek. W poszukiwaniu zjednoczonej Europy”
Patryk Pleskot „Siła alternatywnej dyplomacji. Polityka zagraniczna „Solidarności” w latach osiemdziesiątych – rola Bronisława Geremka”, [w:] Bronisław Geremek. Ojciec polskiego liberalizmu, Warszawa 2010
Tomasz Wiślicz „Bronisław Geremek. Historyk niemarginalny”, [w:] Bronisław Geremek. Ojciec polskiego liberalizmu, Warszawa 2010