Przeciwdziałanie antyukraińskiej dezinformacji

Rosja prowadzi szeroko zakrojoną wojnę informacyjną ze światem zachodnim. Jej działania stały się szczególnie widoczne wraz z początkiem ofensywy przeciwko Ukrainie, a Polska znajduje się w polu „konfrontacji informacyjnej”.

Zadaniem antyukraińskiej dezinformacji jest:

• ograniczenie wsparcia dla Ukrainy
• osłabienie zachodnich społeczeństw

Antyukraińska dezinformacja nie przybiera form spójnej merytorycznie narracji. Swoje cele osiąga przez erozję zaufania i polaryzację społeczną.

Analiza dyskursu w internecie wykazuje dużą liczbę treści nienawistnych, eksploatujących głównie dwa obszary:

• Lęk o bezpieczeństwo ekonomiczno-społeczne (obawy o pozycję na rynku pracy, o dostęp do usług publicznych)
• Resentymenty tożsamościowe dotyczące „obrony polskości” przed migrantami i odwołujące się trudnych momentów w polsko-ukraińskich relacjach.

Dezinformacja i mowa nienawiści mają moc zmieniania postaw społecznych; władze Rosji zdają sobie z tego sprawę i aktywnie z dezinformacji korzystają.

Liczba osób ukraińskiego pochodzenia mieszkająca w Polsce jeszcze przed wojną liczyła ok. 2,8 mln. Inwazja Rosji spowodowała, że do Polski uciekło ok. 2,3 miliona uchodźców z Ukrainy (wg danych Straży Granicznej). Blisko 1 mln osób zarejestrowało się natomiast w systemie PESEL (971,5 tys. według stanu na 20.04.2022 r.). Prognozy zakładają zwiększenie liczby osób z Ukrainy w Polsce od 700 tys. do ponad 3 mln osób. Eksperci wskazują, że ta sytuacja będzie miała charakter trwały.

Rosyjska inwazja na Ukrainę spowodowała, że Polska staje się w przyspieszonym tempie
społeczeństwem wieloetnicznym. W kryzysowych czasach łatwo o oparte na emocjach gwałtowne zmiany nastrojów społecznych – w 2015 roku intensywne kampanie medialne spowodowały, że w ciągu kilku miesięcy poparcie dla „przyjmowania uchodźców” spadło z 70% do 30%, zaś dużo treści publikowanych wówczas w mediach społecznościowych miało wydźwięk antyuchodźczy i antyislamski.

Stosunek polskiego społeczeństwa do Ukrainek i Ukraińców w ostatnich latach, jeszcze przed wojną, ulegał stopniowej poprawie. Sondaże CBOS z początku 2022 r. pokazują, że nadal 25 proc. obywateli i obywatelek Polski ma jednak negatywny stosunek do sąsiadów ze Wschodu, dziś gwałtownie rośnie też poparcie dla partii politycznych, które są niechętne pomocy osobom z Ukrainy.

Duże zmiany struktury ludności w Polsce będą powodowały tarcia i konflikty społeczne. Dodatkowo są one podsycane i wzmacniane przez dezinformację państw trzecich, zwłaszcza Rosji.

Prowadzimy stały monitoring treści dezinformacyjnych i nienawistnych o charakterze antyukraińskim w mediach społecznościowych w Polsce (przede wszystkim Facebook, Twitter, dodatkowo TikTok, Telegram).

Zbieramy dane o:

• treściach dezinformacyjnych;
• treściach nienawistnych;
• głównych narracjach;
• odbiorcach;
• nadawcach.

Dane z monitoringu publikujemy w cyklicznych raportach. W toku analizy wyróżniamy kluczowe narracje, określamy metody wpływu na opinię publiczną, przedstawiamy profile nadawców szkodliwych informacji. Raporty zawierają także opis pochodzących z monitoringu konkretnych obserwacji.

Wyniki monitoringu na bieżąco przekazujemy do zespołów fact-checkingu i komunikacji oraz udostępniamy zainteresowanym mediom i organizacjom.

Raporty przygotowane w ramach prowadzonego przez nas monitoringu:
Antyukraińska dezinformacja. 1. Raport z monitoringu internetu
Antyukraińska dezinformacja. 2. Raport z monitoringu internetu
Antyukraińska dezinformacja. 3. Raport z monitoringu internetu
Antyukraińska dezinformacja. 4. Raport z monitoringu internetu
Antyukraińska dezinformacja. 5. Podsumowanie monitoringu 1-4
Antyukraińska dezinformacja. 6. Raport z monitoringu internetu
Antyukraińska dezinformacja. 7. Podsumowanie monitoringu

Komunikacja reaktywna opiera się na materiałach, będących efektem pracy zespołu monitoringu. Treści komunikowane przez nas w mediach społecznościowych i na stronach www (przede wszystkim Wojowników Klawiatury) rozbrajają fake newsy i prostują (debunkują) dezinformację.

Jednocześnie – pokazujemy mechanizmy działania i cele twórców dezinformacji. Biorąc pod uwagę, że wiele treści dezinformacyjnych i narracji może się powtarzać celem działań fact-checkingowych będzie stałe i konsekwentne przypominanie zweryfikowanych informacji.

Śledź nasze działania na kontach Wojowników Klawiatury w mediach społecznościowych: Twitter, Facebook, Instagram, TikTok.

Zajęcia z kompetencji medialnych kierujemy do uczniów i uczennic oraz kadry pedagogicznej.  W program zajęć wprowadzamy  treści i wiedzę będące rezultatami monitoringu, co pozwoli uświadomić odbiorców, jakie narracje dezinformacyjne, dotyczące tematu migracji, uchodźców i wojny w Ukrainie, pojawiają się w mediach społecznościowych.

Zajęcia dla młodzieży są skierowane do ostatnich klas szkół podstawowych i wszystkich klas szkół ponadpodstawowych. Zajęcia, zależnie od preferencji i możliwości szkoły, mogą trwać od jednej godziny lekcyjnej (podstawy) do dwóch godzin lekcyjnych (podstawy i rozszerzenie) i różnią się zakresem.

Zapisy: fundacja@geremek.pl

O prowadzonym przez nas monitoringu mediów społecznościowych pod kątem antyukraińskich treści dezinformacyjnych można przeczytać w artykule Gazety Wyborczej

a także usłyszeć w audycji Radia Emaus, w której wystąpił się Tomasz Dytkowski, analityk Fundacji.
Polecamy również wystąpienie Tomasza Dytkowskiego w audycji Popołudnie Radia TOK FM, prowadzonej przez Annę Piekutowską oraz w materiale wideo przygotowanym przez Radio Svoboda.

Projekt „Przeciwdziałanie dezinformacji o uchodźcach wojennych z Ukrainy w Polsce” jest współfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w ramach programu Wspieramy Ukrainę, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji.